De kinderen van Mitrovica
(In het Engels gepubliceerd als ‘The kids of Mitrovica’ in de uitgave van de lectoren Paul De Bruyne en Pascal Gielen “Community Art - The Politics of Trespassing, ISBN 978-90-78088-50-9)

Dit is een succesverhaal... tenminste tot nu toe. Omdat het zich afspeelt in een zeer onstabiel gebied, kan het succes al verleden tijd zijn als u deze woorden leest. Het vreemde is dat dit zo maar zou kunnen gebeuren, terwijl er toch niemand op de wereld is die dit wil...

Een mevrouw met een Amerikaans accent belde om een afspraak. Haar naam was Laura Hassler en ze vertegenwoordigde Musicians Without Borders. Met deze organisatie voerde zij internationale projecten uit in conflictgebieden, waarbij zij ‘muziek’ inzetten als middel om mensen weer met elkaar om te laten gaan. Natuurlijk was voor zo’n initiatief op de Balkan genoeg te doen en Musicians Without Borders had in dat gebied dan ook al verschillende succesvolle projecten uitgevoerd. In de loop der jaren was hierbij een waardevol netwerk opgebouwd van ondersteunende en financierende organisaties. Ze wilde met de Rockacademie praten over Mitrovica. Mitrovica was vóór de oorlog van 1998, toen Joegoslavië nog een eenheid was, het centrum van popcultuur. Rockmuziek, concerten, bands, artwork, mode, het kwam uit Mitrovica. Toen in 2008 de provicie Kosovo zich afscheidde van Servië werd Mitrovica hét voorbeeld van een conflictstad op de Balkan. Want de problemen in deze provinciestad van zo’n 200.000 inwoners zijn geografisch eenvoudig voor te stellen; ten Noorden van de rivier de Ibar wonen Serven, ten Zuiden wonen Albanezen. De brug over de Ibar is niemandsland waarop militaire voertuigen van de UNO staan. Een onbevaarbaar riviertje ligt tussen twee godsdiensten, twee talen, twee munteenheden. Tussen twee volken die niet met elkaar om kunnen gaan. De vraag van Laura Hassler was eenvoudig. “Kan de Rockacademie bijdragen aan de samenwerking tussen de opgroeiende jeugd aan beide zijden van de rivier?”

Ik bood aan om te kijken of er mogelijkheden waren om iets zinnigs te doen met de lesvorm ‘bandcoaching’. Hierin worden bandjes geholpen in hun ontwikkeling. Dat kan zijn het zoeken naar het juiste repertoire, het maken van een demo, het optreden perfectioneren enz. En deze lesvorm is ook uitstekend geschikt voor groepen met absolute beginners; onder een goede coach kan elk lid spelenderwijs in eigen tempo kennis maken met muziek. Het mooie van bandcoaching is dat het zich bezig houdt met een groepsproces waarbij op zeer verschillende niveaus en op zeer verschillende wijze gecommuniceerd moet worden. Verbaal en non-verbaal, lichaamstaal, kleding, woordkeus, intellectueel, intuïtief, hoe dan ook, elk lid van de groep draagt per definitie bij aan het eindresultaat.

Op een terras in Alkmaar, op 5 mei 2008, na mijn optreden op het bevrijdingsfestival, werd besloten om simpel te beginnen. Laura en haar dochter Wendy, die ook in de organisatie werkte, stelden voor om een Summercamp te organiseren op neutraal gebied. Zij kenden nog een handig persoon in Macedonië, het buurland van Kosovo, ene Yabir. die zou zoiets wel kunnen organiseren. Musicians without Borders zou in Mitrovica via iets oudere muzikanten een stel jongeren aan beide zijden van de rivier rekruteren. Deze jongelui zouden worden uitgenodigd om in de Macedonische hoofdstad gelegenheidsbandjes te vormen. Onze studenten zouden deze bandjes helpen in repertoire keuze en samenspel en hen naar een slotconcertje coachen op het eind van de week in het park van Skopje. De Rockacademie kon een team van 5 á 6 studenten sturen onder leiding van een onderwijsdeskundige die alles ook een beetje onderbouwd vast kon leggen, zodat er een goed verslag gemaakt kon worden voor de eventuele toekomstige ondersteuners. Ik heb aan dit team nog mijn broer Ruud toegevoegd. Niet omdat hij familie is, maar omdat hij in Eindhoven al zo’n 20 jaar ervaring heeft opgebouwd in het geven van popworkshops binnen community arts projecten. Hij is niet alleen een allround muzikant, maar in de loop der jaren ook zeer streetwise geworden in het toepassen van popmuziek in situaties met grote sociale spanningen. En hij zou de spanning die aan dit project ten grondslag lag, voor onze studenten goed kunnen vertalen in positieve actie.

En alles lukte. Ik kan niet anders zeggen. In de laatste week van augustus 2008 kwamen onze studenten met de twee docenten aan in Skopje, en ontmoetten daar een handjevol muzikanten uit Mitrovica die zo’n 25 teenagers uit die stad bij zich hadden. Jongens en meisjes tussen 13 en 19 jaar, die het geluk hadden dat ze van hun ouders hieraan mee mochten doen. Natuurlijk was het knutselen die eerste dagen. De lokalen die voor de repetities geregeld waren, bleken niet altijd beschikbaar, de apparatuur kwam aan in dozen en moest nog uitgepakt, opgebouwd, aangesloten en afgeregeld worden. Maar dat is allemaal geen probleem als je dit soort situaties meteen onderdeel van het hele project maakt. Kinderen leren elkaar nou eenmaal goed kennen tijdens het opstellen van een drumstel, en in die week ontstond er voor hen iets nieuws. In het park van Skopje vlakbij het grote voetbalstadion speelden de kids van Mitrovica op het eind van de week in gemixte bezettingen. Ik stond bij het podium toen een groepje naar mij toekwam. Meisjes en jongens. Ze waren opgewonden. “Sir, sir, thank you, thank you” riepen ze. Een van de jongens, een zanger, zei fier tegen me: “we want a concert like this in Mitrovica”. “That’s not possible at this moment” zei ik, waarop het hele groepje tegen mij begon te roepen “we want it, we want it, we want it”! “Allright, allright,” zei ik, “if you want it, the Rockacademy will help you to get it”. Ze stoven weg, luidkeels yeah yeah yeah roepend en ik begreep dat de Rockacademie aan iets begonnen was, waarvan het einde nog lang niet in zicht was.

Het succes leverde meteen plannen op. De Kosovaarse muzikanten wilden in Mitrovica een school opzetten. Een muziekschool waar de jongelui van de stad in bandjes konden spelen en zich ontwikkelen, een Mitrovica Rock School! Musicians without Borders zou fondsen gaan werven om Wendy Hassler als projectleider in Mitrovica te stationeren. Er moest een school komen, vanuit één gemeenschappelijke gedachte, met één onderwijsprogramma en met één naam. De Servische en Albanese muzikanten begonnenbij thuiskomst met het werven van leerlingen en gingen, ieder aan hun ‘eigen’ kant van de rivier, op zoek naar een locatie. Wendy richtte een kantoortje in, vlak bij de brug, en Mitrovica Rock School was geboren.

De volgende afspraak was op de Rockacademie. In december 2008 kwamen de Serven en Albanenezen, die dus ondertussen docent waren geworden, naar Tilburg Tien in totaal, negen mannen van rond de dertig en één vrouw, een klassiek geschoolde zangeres. Door onze onderwijsdeskundige Gerdien Visser was voor die week een strak programma samengesteld. Hierin kwamen pittige onderwerpen voor de autodidacten uit Kosovo aan bod, zoals de opbouw van een curriculum en de consequenties daarvan bij het opzetten van een muziekschool. De Kosovaren kozen, na het succes in Skopje, voor een onderwijs programma waarbij werd uitgegaan van bandcoaching. Hun leerlingen zouden beginnen als lid van een bandje voordat ze individuele lessen en theorielessen kregen. Ze leerden eerst samenspelen en passend repertoire uitzoeken, voordat ze een definitieve keuze maakten voor een discipline of instrument. Deze vorm van onderwijsprogramma paste ook beter bij de doelstelling van het project om de opgroeiende generatie van Mitrovica te laten samenwerken.

Het Rockacademie team had in de voorbereiding van deze trainingsweek besloten zich te focussen op het ontwikkelen van muziekonderwijs en de etnische en politieke problematiek die aan dit project ten grondslag lag te laten voor wat het was. Onze houding was er dan ook op gericht om de Kosovaren als één groep aan te spreken en te behandelen. In het verlengde van die gedachte was voor de 5 Serven en 5 Albanezen een busje gehuurd zodat ze zich konden verplaatsen en werden ze in één grote bungalow gehuisvest op het safaripark Beekse Bergen. Hierin zat een gezamenlijke keuken, er waren ruim voldoende slaapplaatsen en gelukkig waren er twee badkamers. We hadden er ook een keyboard en ’n paar akoestische gitaren ingezet zodat ze wat muziek konden maken. Dit alles om ze volop de kans te geven in deze week op neutraal terrein met elkaar om te gaan en met elkaar te werken aan een en hetzelfde doel, Mitrovica Rock School. Onze docenten en studenten trokken met de hele club ’s avonds op om interessante plekken te bezoeken. Tijdens dit avondprogramma zouden de Kosovaren kennis maken met een paar uiteenlopende organisaties in onze streek waar popmuziek werd beoefend en onderwezen. Allereerst het Factorium in Tilburg, een ‘stads’ centrum voor (amateur)beoefening van podiumkunsten, goed geoutilleerd en met moderne opvattingen. Vervolgens de muziekschool in Waalwijk, een vrij traditionele streekmuziekschool waar verschillende studenten van ons les geven. En als laatste bezochten ze PopEi, het popcollectief in Eindhoven, dat nog ooit in de jaren zeventig door alternatieve krakers was opgezet om service te verlenen aan de lokale popmuzikanten en dat in de loop der jaren was uitgegroeid tot een grote organisatie met repetitielokalen, administratieve en fiscale ondersteuning, opnamestudio, workshops en een technische dienst. Er staan hier zo’n 180 bands ingeschreven. Vooral dit popcollectief maakte grote indruk op de Kosovaarse docenten en beantwoordde aan hun ambitie om iets op te bouwen tegen de stroom in. Ook werd er natuurlijk een avond ingeruimd om op een Tilburgs podium muziek te kunnen maken met studenten van de Rockacademie. En op die avond bleek dat het in dit stadium nog erg geforceerd was om te verwachten dat Servische en Albanese muzikanten spontaan in één bezetting gingen spelen. De Serven stonden met elkaar op het podium en de Albanezen bleven ook op hun kluitje zitten.

Het werd tijd om dit project binnen een bredere “Balkan” discussie te trekken. Op 2 december 2008 hebben we daarom een panel georganiseerd in de Hogeschool voor de Kunsten te Tilburg, onder de titel “From guns to guitars, Rock music in Kosovo”. Een panel met een mooie bezetting van ervaringsdeskundigen en betrokkenen, waaronder een diplomaat uit de Balkan, vertegenwoordigers van ngo’s, en de Servische coördinator van de docenten uit Kosovo. Ook zij waren allen aanwezig en ze mengden zich flink in de discussie. De centrale panelvraag was ‘dragen culturele projecten bij tot een positieve ontwikkeling op de Balkan?’ Opvallend was de eindconclusie. Alle partijen konden zich vinden in een gemeenschappelijke afkeer jegens de cultuurbrengers die snel een project neerzetten, zich vervolgens met het glas champagne in een succesvolle pose laten vereeuwigen en dan voorgoed afreizen, de doelgroep achterlatend zonder middelen en zonder plan. Iedereen werd het op die avond er over eens dat dit project niet op deze manier mocht eindigen. En omdat de support vanuit Nederland niet forever kon zijn is er na zo’n nobel voornemen maar één conclusie: het einddoel moet zijn dat de Kosovaren deze muziekschool helemaal zelfstandig gaan runnen zonder hulp uit Nederland. Niet gemakkelijk, misschien nog ver weg, maar zeker niet onhaalbaar!

Vanaf januari 2009 zijn de Kosovaren aan de slag gegaan met het opzetten van Rock School Mitrovica aan beide zijden van de rivier. Wendy Hassler vestigde zich permanent in Mitrovica en voegde het project binnen Community Building Mitrovica, een organisatie die maatschappelijk breed de eenwording van Mitrovica moet bevorderen en die o.a. met geld vanuit IKV-Pax Christi wordt gefinancieerd. Wendy zette een structuur op voor de ontwikkeling van de school, met coördinatoren aan beide zijden en gaf de docenten officiële arbeidscontracten. Kortom zette met bescheiden middelen een werkende organisatie op.

In mei 2009 vertrokken we voor een week met een team van 5 studenten onder leiding van Gerdien en Ruud, naar Mitrovica. Natuurlijk waren we nieuwsgierig hoe ‘de school’ er voor stond. Per mail is er flink gecorrespondeerd over de wensen van de Kosovaarse docenten en er is specifiek behoefte aan songwriting, vocal coaching en workshops voor ritmesecties van bas en drums. Zo ontstaat er een drukke week voor onze studenten, waarin zij workshops op hun eigen specialisme geven aan Kosovaarse jongelui van Servische en Albanese afkomst. Want we zijn nu voor de eerste keer in de stad waar het om gaat, en een lichte verbijstering kan niet ontkend worden. Ten Noorden van de rivier de Ibar heerst complete anarchie. De Serven erkennen geen Kosovaars gezag van politie, politiek of overheid. Ze rijden rond zonder nummerborden en handelen koppig verder in dinars, vloeken op alles wat er Amerikaans uitziet en ruimen de puinhopen van de oorlog niet op. De Albanezen aan de zuidkant zijn duidelijk blij dat ze niet langer de onderliggende partij zijn, bouwen hun omgeving weer op, willen bij Europa horen en zijn positief over samenwerking. Op de brug staan de KFOR militairen uit allerlei landen, zwaar bewapend om elke harde confrontatie genadeloos aan te pakken. Onze studenten waren als onzichtbaren in deze conflictsituatie. Zij konden probleemloos op en neer wandelen en maakten vrienden aan beide zijden. Iedereen in ons team was enthousiast over de belangstelling voor de workshops en de betrokkenheid waarmee zowel de docenten als hun leerlingen samenwerkten aan Mitrovica Rock School. Er was aan beide zijden méér ontstaan dan een muziekschool. Het was een plaats waar de jonge muzikanten samenkwamen, zelfs als ze geen les hadden. Wendy was ondertussen namens Musicians without Borders bezig geweest met fondsenwerving en er was zeker budget om volgend jaar door te gaan. We besloten om het komend seizoen de cyclus te draaien die nu als vanzelf was ontstaan. Dat wil dus zeggen in augustus Summerschool Skopje, in de winter een trainingsweek in Tilburg en in mei een werkweek voor onze studenten om workshops te geven op de school in Mitrovica.

Skopje, augustus 2009. Een jaar geleden is dit project hier in Macedonië gestart op neutraal terrein en natuurlijk vinden alle betrokkenen dat het element ‘Summerschool in Skopje’ een sleutelfunctie heeft in het succes. Eigenlijk is dit het belangrijkste moment in de jaarlijkse cyclus omdat hier de doelgroep, de kinderen van Mitrovica, ongehinderd samen muziek kan maken. Er is echter duidelijk een verschil met vorig jaar. Toen gaven onze studenten bandcoaching aan de kids en de Kosovaarse docenten keken toe of speelden als bandlid mee. Nu waren verschillende docenten echt zelf wel in staat om de bandjes te coachen en werd de positie van onze studenten minder duidelijk. Het viel ook op dat onder de Kosovaarse docenten een groot verschil in vakmanschap was, zowel in docerende kwaliteiten als in muzikantschap. Er waren zelfs een paar buitengewoon bekwame instrumentalisten als docent bij gekomen, waar onze studenten veel van konden leren. De verhoudingen werden even goed door elkaar geschud! En hier kwam ook meteen een van de gevaren van projecten binnen community arts om de hoek kijken: voor je het weet worden artistieke waarden leidend voor een project dat begonnen is vanuit een maatschappelijk vraag. En natuurlijk moet je ruimte geven aan het gejongleer van de muzikanten met hun instrumentale skills, maar het was ook het moment om nog eens het doel van deze missie te herbenoemen: de leerlingen moesten een week meemaken die ze niet zouden vergeten. Artistieke hoogstandjes, smaakverschillen, opvattingen over muziek, zij moesten zich allemaal ondergeschikt maken aan het simpele doel: zorg dat die kids een memorabel optreden neerzetten op vrijdagavond in het park van Skopje. En wederom was er een hartverwarmend concert.

De officiële opening van Rock School Mitrovica werd vastgesteld op zaterdag 26 september 2009. Samen met mijn collega en mede directeur Gerard Boontjes werd ik uitgenodigd om dit bij te wonen. De projectleiding maakt van dit moment natuurlijk ook een PR moment, want we kunnen best wat belangstelling en support gebruiken. Ik had eerlijk gezegd, gehoopt op meer steun vanuit de Europese politiek. Die heeft zich sterk gemaakt voor het ontstaan van Kosovo als separate staat en zij zijn gebaat bij samenwerkingsvormen tussen de bevolkingsgroepen. Bovendien wordt Mitrovica steeds voor de beeldvorming van de situatie in de Balkan naar voren gehaald. Maar taal nog teken vanuit Brussel, en misschien weten wij ook nog niet op welke deur we moeten kloppen. Mitrovica ligt er ook nu weer in haar glorieuze ellende bij. De Ibar stroomt maar wordt duidelijk niet bijgehouden, evenals de tuintjes aan de Servische kant, weinig vrouwen op straat aan de Albanese kant, veel mannen op straat die staan te wachten op iets of iemand, dinars aan de ene kant en euro’s aan de andere, een werkloosheidcijfer van 75%. En op de brug militairen uit de rest van de wereld met een paar ruige jeeps en een tank, die gelukkig niets te doen hebben. In de verte de heuvels. Een prachtig land; alleen jammer dat de mensen niet met elkaar kunnen opschieten. Mitrovica Rock School heeft zich aan de Albanese kant genesteld in een oud schoolgebouw dat bij een klein sportstadionnetje hoort. Het speelveld is geasfalteerd en de lijnen maken duidelijk dat hier in de open lucht basketbal, volleybal en wellicht nog een paar andere sporten gespeeld worden. Op de tribune op de kop van het veld is een podium gebouwd, er is een redelijk PA systeem met lichten neergezet en het veld is gezellig gevuld met families. Het valt me op dat alle leeftijden vertegenwoordigd zijn. Moeders, kinderen, veel opgroeiende jeugd, jonge stelletjes, middelbare leeftijd en zelfs wat oudjes. Het programma begint om 19:00 uur en wordt met aandacht gevolgd, liedjes worden meegezongen en de jonge muzikanten worden door hun vriendjes luidkeels aangemoedigd. Het is een prachtige zomeravond terwijl het langzaam donker wordt. De muziek brengt vooral de “nette” kant van de hedendaagse geluiden. Het volume is beheerst en als er iets gebeurt dat naar decadentie neigt wordt het al meteen ontzenuwd door de onschuld van de uitvoerenden. Amy Whinehouse wordt geïmiteerd door meisjes van veertien die hun haar touperen, en jongetjes spelen Guns and Roses door een distortion pedaal in te trappen en met hun gitaar door de lucht te zwaaien. Maar alles met veel verve, in een goede atmosfeer en met succes bij het publiek. De docenten spelen ook. Zij houden van keurige en ietwat gecompliceerde muziek, zoals fusion. Zelfs traditionele jazz komt voorbij. Ik heb de organisatie van te voren ingelicht dat ik een mondstuk van mijn tenorsax mee zou nemen. Als zij daar voor een tenorsax konden zorgen, dan wilde ik op de openingen aan weerszijde best ’n nummer meespelen. Dat werd zeer geapprecieerd, en omdat ik sax speel hadden ze voor mij natuurlijk een jazzstuk voorbereid. Heel lief natuurlijk, maar ik ben niet echt een specifieke jazzspeler. Gelukkig was het een tune van Duke Ellington, een titel die mijn Pa zaliger op zijn repertoire had staan. Ik was onder de indruk van het hele gebeuren. Ten eerste van de brede verankering die de school in korte tijd in de Albanese gemeenschap had weten te veroveren, en ik was ook zeker onder de indruk van het niveau waarmee sommige kinderen al stonden te musiceren. Het was allemaal wel een beetje keurig voor onze begrippen, maar dit was per slot van rekening ook geen Osdorp of Borgerhout. Geen drank, geen dope, een familie happening, keurig en positief. Een opvallend detail was dat de docenten een sax uit Pristina hadden meegenomen omdat er in Mitrovica geen te vinden was. Tenminste niet in hun cirkels. Ik mocht het instrument meenemen naar de Servische kant, waar om 21:00 de opening zou zijn van Mitrovica Rockschool, na de belofte dat ik het instrument de volgende dag weer zou terug brengen naar de Albanese kant. Allicht! Docent Ruud nam met onze studenten de backdrop mee waarop het logo van de school stond. Want ook aan de Noordkant moest dat de achtergrond worden van het podium. Zo sjouwden wij tegen negenen met die backdrop en een tenorsax langs de KFOR militairen over de brug en gingen op zoek naar de locatie waar de opening zou plaatsvinden. Overdag was ik al in de school aan de Servische kant geweest, en in hun behuizing kon je geen opening verrichten. Het was een leegstaand pand met kogelgaten, opgedeeld in kleine onhandige kamertjes waarin niets verwees naar enig onderhoud. Daarom werd de opening gehouden in een café met een podium. Het was een ruige kroeg. Vol met herrie, getatoeëerde meiden, jongens met zwarte kleren, harde muziek en veel bier. En vooral enthousiasme, veel enthousiasme. De backdrop van Mitrovica Rock School moest achter het podium geplaatst worden, want ook deze jongelui waren trots op “de school”, net als de Albanezen. Maar de houten staanders aan weerszijden van het doek waren te lang voor deze kroeg met een laag plafond. Er werden niet veel woorden aan vuil gemaakt. Het hout werd met kracht op de juiste maat gebracht en onder gejuich kwam de banner omhoog achter het podium, dat tot aan de laatste decimeter vol stond met versterkers, pedalen, lege glazen en microfoons. Het programma begon en ik hoorde alleen maar hardcore rock met grunters, schreeuwers met woeste gebaren en mooie jongens die zo hoog mogelijk probeerden te zingen. Slechts zo nu en dan een enkel meisje, maar het was duidelijk: op deze school waren power en volume tot een functionele eenheid gekomen. En deze jeugd was boos en militant. Bomberjacks met hakenkruizen, vuisten in de lucht! Dit was geen pastiche van een tv cultuur, dit ging over hun eigen leven! De docenten kwamen me vragen of ik zin had om een jam met hen te spelen. Fusion. Ok, en ik stapte met de tenor het podium op. Het was of ik dertig jaar terug in de tijd werd gesmeten. Ze speelden muziek die wij vroeger ook gebruikten op onze jamsessies in de Melkweg in Amsterdam, zo halverwege de jaren zeventig. Thema’s van Herbie Hancock en Billy Cobham. Lange improvisaties, veel energie, hoge noten, expressie..... Ik moet zeggen dat ik prima amuseerde. Ik wist dat de twee scholen verschillend zouden zijn maar dat het verschil al meteen en vanaf het fundament zó gigantisch zou zijn.....nee, dat had ik niet verwacht. Maar we zouden er vanaf nu rekening mee moeten houden.

Eind februari 2010 kwamen de Kosovaarse docenten weer aan in Tilburg. Deze keer voor twee weken Nederland. Eén week voor training aan de Rockacademie en één week waarin ze samen gaan optreden in Tilburg, Eindhoven en Veldhoven. Er zijn een paar nieuwe gezichten bij. Zij spreken geen Engels. En bij de eerste briefing die ze op de academie krijgen over het programma van de week, herhaalt zich weer een grappige scène die mij tijdens dit project telkens overkomt. Ik zeg twee zinnen in het Engels waarna een Serviër fluisterend zijn vrienden inlicht over wat ik heb gezegd terwijl aan de andere kant van de tafel een Albanees in een voor mij onbegrijpelijke taal zich naar de anderen buigt. Als beide “tolken” rechtop veren, ga ik weer verder. Ook later, als een Serviër iets wil vragen, dan is er weer een andere Albanees die het Servisch naar die kant van de tafel vertaalt, terwijl de Servische “tolk” het in het Engels naar mij vertaalt. Ik wacht dan tot iedereen naar mij kijkt en geef dan antwoord in het Engels, waarna het gebabbel in de Balkan talen weer begint. Veel Serviërs verstaan geen Albanees en omgekeerd, of ze willen het niet verstaan. Daar ben ik nog niet achter. De docenten hebben een gemeenschappelijk probleem ontdekt waar ze in de ontwikkeling van hun school tegenaan gelopen zijn: hoe moeten ze omgaan met de grote diversiteit aan talent en ambitie onder hun leerlingen? De kinderen zijn allemaal een jaar geleden binnengekomen om gezellig met elkaar in bandjes te spelen, maar nu is er natuurlijk een scheiding van geesten aan het ontstaan. Onze onderwijskundige Gerdien Visser, die vanaf het begin alle didactische processen in dit projact heeft bewaakt en verzorgd, is blij met deze duidelijke probleemstelling. De trainingsweek wordt besteed aan het inrichten van een gradensysteem om de vooruitgang van de leerlingen te meten en te begeleiden. Een belangrijk advies dat we meegaven aan de Kosovaren was er voor te zorgen dat je een waarderingssysteem aanlegt dat eenvoudig uit te leggen is aan de ouders van de leerlingen. Zo blijven zij betrokken met de vorderingen van hun kind en het verstevigd de autoriteit van de school. De extra week die deze keer gepland was nu eens niet te studeren maar muziek te maken, was een schot in de roos. Ze trokken als vrienden met elkaar op en tijdens de optredens speelden ze ook een set in een etnisch gemengde bezetting; iets wat voorlopig in Mitrovica onmogelijk zal zijn.

De volgende samenkomst was begin mei 2010. We gingen naar Mitrovica met nog steeds dezelfde twee docenten: Gerdien voor de didactische bewaking en Ruud, die onze studenten moest coachen in het maken van muziek binnen dit project. Beiden waren vanaf het eerste moment bij dit project betrokken en ze hadden alle ontwikkelingen meegemaakt en vaak zelf aangestuurd. Via de mail waren er weer duidelijke wensen gekomen waar de school om verlegen zat en we hadden 4 nieuwe studenten gerekruteerd. Zij zouden lessen en training gaan verzorgen op de gevraagde gebieden: basles, zangcoaching voor jongens en voor meisjes, songwriting en demo’s opnemen. Ik besloot mee te gaan, temeer omdat ook de directeur van Musicians without Borders, Laura Hassler, aanwezig zou zijn. Het leek me niet verkeerd om elkaar eens te treffen op de plek waar het allemaal gebeurde. Per slot waren wij ooit met z’n tweeën aan dit plan begonnen, en een beetje genieten van het succes mocht wel eens. Het werd echter minder genieten dan ik dacht. Toen we aankwamen meldde projectleider Wendy dat er bij de Kosovaarse docenten geen enkele vooruitgang zat in het nemen van verantwoordelijkheid. Zij kregen geld voor hun werk van een internationale NGO en het was wel lekker zo. De doelen die gesteld waren in de ontwikkeling naar zelfstandigheid van de school, werden gewoonweg niet opgeleverd. En Wendy had op haar beurt naar de geldschieters toe wél beloofd die targets te zullen halen. Als dit zo door ging dan had het geen zin om in september aan een volgend schooljaar te beginnen, want de geldstroom zou onvermijdelijk stoppen. De zaken die door de school opgeleverd moesten worden waren bijvoorbeeld een gezamelijke website, huisregels, een strategie om met de ouders om te gaan, lesroosters enz enz. Er zat voor Laura en mij niets anders op dan onze management ervaring in de strijd te gooien en de dagen die we daar waren, te besteden aan het oplossen van dit probleem. Er werd een schema gemaakt waarin we met elke docent een gesprek zouden hebben en aan het begin en het eind van die cyclus nog een extra bijeenkomst met de Albanese en Servische coördinatoren. Laura en ik waren ook liever naar onze studenten gaan kijken, we zijn per slot van rekening allebei muzikanten van huis uit, maar het werd dus domweg een managementtaak uitvoeren. Functioneringsgesprekken, mensen motiveren en organisatie verantwoordelijkheden oppoetsen. Het was wel grappig dat bij elk gesprek bleek dat de docenten het nut niet inzagen van het opleveren van die doelen. Bijvoorbeeld huisregels en het contact met de ouders, dat functioneerde aan beide kanten van de rivier prima. Ze hadden onderling sluitende afspraken over absenties melden aan de ouders en over orde handhaven. Alles liep op rolletjes, waar hadden we het over? Wij moesten telkens zo’n docent er van overtuigen dat de organisatie die hun salaris betaalde, dit op schrift wilde zien. “Ga achter je laptop zitten, tik de nodige letters in en mail het naar Wendy. Anders heb je in september geen baan meer, zo simpel is het.” Deze boodschap, die we bleven herhalen, heeft geholpen. Want Wendy liet ons een maand later weten dat de mentaliteit volledig was omgeslagen en dat iedereen met energie zijn verantwoordelijkheid nam. We gaan er dan ook vanuit dat we in het schooljaar 2010/2011 weer de belangrijkste momenten kunnen gaan draaien: in augustus Skopje Summer School, in de winter een trainingsweek aan de Rockacademie in Tilburg voor de docenten, en in mei een praktijkweek voor onze studenten in Mitrovica.

Terwijl ik dit schrijf is het 29 augustus 2010 en ik krijg de sms’jes binnen van Gerdien, Ruud en onze studenten. Laaiend enthousiasme over het concert dat de kinderen van Mitrovica gisteravond in het park van Skopje hebben gegeven. Ik ben benieuwd wat er met dit project het komend jaar gebeurt. Want de randverschijnselen die een eenvoudig plan op kan leveren zijn ook bizar leuk. Er is een Macedonische conflictgebied toegevoegd aan het project. Docent Ruud heeft al twee toertjes gemaakt met zijn repertoire door Servië, Macedonië en Kosovo. Hij wordt dan begeleidt door een Servische band. Een Rockacademie studente die de eerste keer mee is geweest en inmiddels afgestudeerd is, volgt een cursus Servisch omdat ze gaat samenwonen met een Servische bassist. Een andere studente die vorig jaar deelnam heeft een begeleidingsband in Kosovo samengesteld, heeft in haar studieplan een half jaar Mitrovica opgenomen en gaat ginder lesgeven en spelen. In het internetcafé onderhouden de kids hun mail contacten, die in hun eigen omgeving verborgen moeten blijven. Het Bourbon merk Jack Daniels wil onze studenten sponsoren om het werk aan Mitrovica Rockschool voort te zetten, omdat ze het een ruig project vinden. Zo zal het geld van de drankenfabrikant uit Tennessee terecht komen bij Albanese jongelui die niet mogen drinken en bij Servische jongeren die Amerikanen haten omdat die hun ouders hebben gebombardeerd. Is dit misschien de nieuwe gerechtigheid? En ik lees de blogs, bekijk de foto’s en lees de teksten die de deelnemers hebben gepost.

"The Rock School makes all of us forget the problems of Kosovo, and we have the chance to talk and chat with the other students from the other part of town." (Visar, een 16-jarige zanger)

"Our parents didn’t have the chance to speak with them or to meet them, and now we do and it is great." (Vesa, 15, drummer)

Kijk, en eigenlijk doe je het allemaal dáárvoor.

Bertus Borgers
September 2010


Bijkomende informatie op:
Website: http;//www.mitrovicarockschool.org
Blog: http://skopjesummerschool.blogspot.com/
YouTube: http://www.youtube.com/user/hasslerforest
MySpace: http://www.myspace.com/mitrovicarockschool

www.musicianswithoutborders.org
www.rockacademie.nl

Thuis • Bertus • Podium • Muziek • Zolder • Woord • Winkel • Contact   /   bieb • spinsels • de oude doos • geneuzel • poeziealbum